Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΒΑΛΕΙ ΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ

Ο Αλέκος Αλαβάνος

για το άβατο του Αγίου Όρους


Αναδημοσίευση από το 11ο Τεύχος του περιοδικού Άρδην (Δεκέμβριος 97-Ιανουάριος 98).


Μια έντονη και οξεία συζήτηση άναψε πριν λίγο καιρό στην Ελλάδα για το θέμα του άβατου του Αγίου Όρους, με αφορμή από τη μια την άρνηση των γυναικών υπουργών Εξωτερικών της Σουηδίας και Φιλανδίας - χωρίς την κάλυψη των κυβερνήσεών τους - να δεχθούν την προσάρτηση δήλωσης για το ειδικό καθεστώς του Αγίου Όρους στη συνθήκη του Άμστερνταμ και από την άλλη την επιστολή 35 ευρωβουλευτών από όλες τις χώρες να προχωρήσει η υιοθέτηση αυτής της δήλωσης.


Με πολεμικά ανακοινωθέντα και εισαγγελικό λόγο άνοιξε μία μεγάλη επίθεση ενάντια σε όσους υπερασπίσθηκαν το ειδικό καθεστώς του Αγίου Όρους. Η επιβίωσή του εμφανίσθηκε ως απολίθωμα της θρησκευτικής κυριαρχίας, ως μία μεγάλη μάχη που εδώ και αιώνες θα έπρεπε να έχει δώσει με επιτυχία ο διαφωτισμός. Η κατάργησή του θεωρήθηκε ως μία μεγάλη επιτυχία - όχι μόνο στο επίπεδο των συμβόλων - του γυναικείου κινήματος και της παγκόσμιας εκστρατείας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.


Είναι όμως τόσο απλά τα πράγματα; Πώς διαμορφώνεται στο ειδικό καθεστώς η θέση της αριστεράς; Αξίζει να προβληματισθούμε σε μία σειρά ερωτήματα, χωρίς ατμόσφαιρα σύγκρουσης μέχρι θανάτου, χωρίς τον γνωστό διαχωρισμό σε "καλούς" και "κακούς" που πάντα εξάτμιζε κάθε χυμό στις συζητήσεις μέσα στην Αριστερά, με σεβασμό στις διαφορετικές γνώμες, που πιθανά να εκφράζουν και διαφορετικές πλευρές μιας αντιφατικής και όχι τόσο ισοπεδωμένης πραγματικότητας.
"Διαβάστε περισσότερα".Ερώτημα πρώτο, λοιπόν : Μπορούμε να αντιμετωπίζουμε το θέμα του ειδικού καθεστώτος του Αγίου Όρους απόλυτα και αποκλειστικά μέσα από τη σκοπιά του φεμινισμού;


Η γνώμη μου είναι πως όχι. Δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο μέσα απο τη σκοπιά των γυναικών το ειδικό καθεστώς, που είναι ένα διεθνές θέμα με ιστορία διεθνών συνθηκών πίσω του (Συνθήκες Βερολίνου, Σεβρών, Λωζάννης, Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες). Το ειδικό καθεστώς εξάλλου, δεν περιορίζεται στο άβατο αλλά έχει πολλαπλές και ουσιαστικότατες ρυθμίσεις (Αυτοδιοίκητο, σύνορα, ιθαγένεια, φορολογία). Ας σκεφτούμε το Άγιον Όρος, στις συνθήκες ελεύθερης διακίνησης κεφαλαίων και προσώπων της Ε.Ε. χωρίς την προστασία του ειδικού καθεστώτος, πόσο γρήγορα θα εξελισσόταν όπως οι υπόλοιπες παραλίες της Χαλκιδικής με τις τουριστικές πολυεθνικές, τις καντίνες και τις ενοικιαζόμενες ομπρέλες.


Δεύτερο: Το γυναικείο ή άλλα απελευθερωτικά κινήματα πρέπει να σηκώνουν τα χέρια μπροστά στη θρησκεία ή την Εκκλησία;


Ασφαλώς όχι. Υπάρχουν πολλά πεδία διαφορών, εκεί που ορισμένες ανελαστικές θρησκευτικές παραδόσεις περνάνε μέσα στη σύγχρονη ζωή σε θέματα όπως είναι ο έλεγχος των γεννήσεων, οι αμβλώσεις, η θρησκευτική εκπαίδευση, ο πολιτικός γάμος, η ταφή των νεκρών. Δεν είναι χώρος σύγκρουσης μία χωροταξικά περιορισμένη, μακραίωνη, όμως, ιστορική, πολιτιστική και θρησκευτική εστία όπως είναι το Άγιον Όρος.


Τρίτο: Η Αριστερά μόνο από την άποψη των δικαιωμάτων των γυναικών θα μπορούσε να θέσει ενστάσεις για το καθεστώς του Αγίου Όρους;


Ασφαλώς όχι. Η Αριστερά π.χ. έχει ταυτίσει τον εαυτό της με την ανεξιθρησκεία. Με την ίδια λοιπόν λογική μπορούμε να φανταστούμε παγόδες και τζαμιά στη χερσόνησο του Άθω. Υπάρχει πλήρης σεβασμός σε όλες τις θρησκείες, όμως όλη η ανεπανάληπτη ταυτότητα του Αγίου Όρους θα έχει χαθεί, όπως αντίστοιχα θα γινόταν με τη Μέκκα και το Βατικανό.


Τέταρτο: Είναι σαφώς κατανοητή η βαθειά επιθυμία πολλών γυναικών να μπορέσουν να επισκεφθούν αυτόν τον χώρο του μεγάλου μυστηρίου και της βαθειάς γοητείας. Ή έστω να υπάρχει μία πρόσβαση σε ορισμένα τμήματά του.


Αυτό που δεν είναι κατανοητό είναι ότι μία τέτοια αλλαγή μπορεί να επιβληθεί εκ των έξω, διοικητικά και μάλιστα με απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία με τη Συνθήκη προσχώρησης μαζί με την ένταξη της Ελλάδας αποδέχονταν και την ιδιοτυπία του ειδικού καθεστώτος του Αγίου Όρους.


Αν σε ορισμένες χριστιανικές εκκλησίες αποφασίσθηκε να υπάρχουν γυναίκες - ιερείς, αυτό έγινε μέσα από τη δική τους εσωτερική δυναμική, κι όχι γιατί το επέβαλλε ο πρωθυπουργός της Βρετανίας με διάταγμα ή πολύ περισσότερο το Συμβούλιο Υπουργών στις Βρυξέλλες.


Η κάθε κοινωνία έχει τους δικούς της ρυθμούς και τον δικό της τρόπο να προχωρεί στην εξέλιξή της. Ας διατυπώσει ο καθένας υπεύθυνα και με σεμνότητα τις απόψεις του, ας αφήσουμε όμως τις μοναστικές κοινωνίες να παίρνουν οι ίδιες τις αποφάσεις τους που έτσι κι αλλοιώς δεν έχουν καμμία επιθυμία να εξάγουν στην υπόλοιπη κοινωνία.


Ας τους αναγνωρίσουμε, τουλάχιστον, σε αυτόν τον μικρό χώρο τους με το μεγάλο όμως ιστορικό του φορτίο, το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, της ελεύθερης επιλογής για τη ζωή τους, τη δυνατότητα να αποφασίζουν οι ίδιοι για την πολιτιστική τους ταυτότητα και ιδιαιτερότητα.


Πέμπτο: Είναι πρόοδος η εφαρμογή όλων των σύγχρονων κοινωνικών στόχων στην περίπτωση του Αγίου Όρους;


Κατά τη γνώμη μου πρόοδος είναι, μέσα σ'; έναν κόσμο πνιγηρής και πλαστικής ομοιομορφίας να κρατήσουμε με μια ευρύτατη οικολογική αντίληψη ζωντανές τις ελάχιστες ακόμα υπεραιωνόβιες πολιτιστικές νησίδες, με τη δική τους αίσθηση του χρόνου και του νόμου, οι οποίες δεν δυναστεύουν κανέναν, αφού προϋποθέτουν για τα μέλη τους την ελεύθερη επιλογή αυτού του τρόπου ζωής. Ας σκεφτούμε τι σημαίνει η επιβολή από τη σύγχρονη Κίνα, σε συνθήκες βέβαια κατοχής, των κανόνων της κοσμικής κοινωνίας στις μοναστικές κοινότητες του Θιβέτ. Ας αποφύγουμε τις : "πολιτιστικές επαναστάσεις" ευρωπαϊκού τύπου, χωρίς καν τη γοητεία του Μάο Τσε Τούνγκ.


Έκτο: Είναι ήττα του φεμινισμού η διατήρηση του ειδικού καθεστώτος του Αγίου Όρους;


Πιστεύω πως όχι. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι γνωστές φεμινίστριες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όπως η Λουτσιάνα Καστελίνα, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτισμού του Ε.Κ. συνυπέγραψε την έκκληση για το ειδικό καθεστώς του Αγίου Όρους. Όπως είπαν, με μεγάλη αίσθηση ασφάλειας - που δυστυχώς δεν συναντήσαμε στην Ελλάδα - λόγω της ιστορίας του γυναικείου κινήματος, "Ας δώσουμε τις μεγάλες μάχες της γυναικείας απελευθέρωσης και ας αφήσουμε το Άγιον Όρος στην ηρεμία του".


Αλέκος Αλαβάνος