ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΤΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΣYNENTEYΞH στην ΟΛΓA MΠAKΟMAPΟY
Ηθελα μια συνέντευξη από τον Μήτσο Κωστόπουλο, πάνω στο μετέωρο βήμα του, στο προσκήνιο ενός μετέωρου κόσμου... Και τον συνάντησα στο απλό διαμέρισμά του με τη μεγάλη βεράντα, στην οδό Σταυραετού στου Ζωγράφου, όπου ζει με την οικογένειά του. Τη δημοσιογράφο γυναίκα του και τα δύο παιδιά του, φοιτητές στο πανεπιστήμιο - ο γιος στα Μαθηματικά, η κόρη στην Κοινωνιολογία, που θα ήθελε να έχει σπουδάσει κι εκείνος.
Γεννημένος το '42, κομμουνιστής από 16 χρόνων, μέλος του ΚΚΕ εδώ και 38 χρόνια, κρατούμενος στις φυλακές της χούντας για πέντε χρόνια, συντάκτης του «Ριζοσπάστη» με την έκδοσή του. Ηγετική φυσιογνωμία του συνδικαλιστικού κινήματος (γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ, δύο φορές, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας), ηγετικό στέλεχος του κόμματός του (μέλος του Πολιτικού Γραφείου), δυναμική παρουσία στη Βουλή από το '89 (πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΚΕ, κοινοβουλευτικός της εκπρόσωπος, αντιπρόεδρος, τέλος, της Βουλής, ώς τις τελευταίες εκλογές).
Κτίστης (έτσι γράφει η ταυτότητά του) στο επάγγελμα, «ο κόκκινος Ρόμπερτ ντε Νίρο», ένας «αριστερός μύθος». Πρωταγωνιστής, εδώ και μερικούς μήνες, ενός θρίλερ που τιτλοφορήθηκε «πολιτική δολοφονία» και που το φινάλε του, παρ' ότι διαφαινόταν, δεν ήθελε να το πιστέψει κανένας: Τη διαγραφή του, από την ΚΟΒ Κάτω Πατησίων, ως μέλους του κόμματος στο οποίο μια ζωή αφιερώθηκε.
Κάθεται απέναντί μου, στη μεγάλη πορτοκαλί εμπριμέ πολυθρόνα, μοιάζει -σκέφτομαι- εντυπωσιακά στον Ρόμπερτ ντε Νίρο. Φοράει σκούρο μπουφάν, στη μέσα τσέπη του φυλάει την κομματική του ταυτότητα. Δεν την έχει επιστρέψει και ούτε το 'χει σκοπό.
- Εσείς το περιμένατε αυτό το τέλος;
- Οχι βέβαια.
- Και πώς αισθάνεστε τώρα;
- Ασχημα. Σαν το αετό που χάνει τα ζύγια του και γυρίζει γύρω από τον εαυτό του. Και χρειάζεται μια παρέμβαση για να βρει τα ζύγια του. Η παρέμβαση, νομίζω, υπάρχει και θα βρεθούν αυτά τα ζύγια.
- Ποια είναι η παρέμβαση;
- Είναι η οικογένειά μου, οι φίλοι μου, οι συγγενείς μου, που γνωρίζουν με ποιον άνθρωπο έχουν να κάνουν και δεν δέχονται ούτε τα υπονοούμενα, ούτε τις ανακρίβειες, ούτε τα σχόλια που γίνονται, και είναι ανάξια και να ασχοληθεί μαζί τους κανείς.
Την καταδίκη, ώς τα όρια της διαπόμπευσης, ότι «δεν μπορείτε να έχετε τον τιμημένο τίτλο του μέλους του κόμματος», είναι ένα βάρος που νομίζετε ότι θα καταφέρετε να ζυγίσετε;
Μπορεί ένα κόμμα να διαγράφει κάποιον. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να του αφαιρέσει τη συνείδησή του. Αυτή είναι δική μου και είναι συνείδηση κομμουνιστική. Δεν μπορώ να είμαι τίποτε άλλο, δεν θέλω να είμαι τίποτε άλλο, δεν ξέρω να είμαι τίποτε άλλο. Η ζωή διαμορφώνει τη συνείδηση των ανθρώπων.
- Ποια ήταν η δική σας ζωή;
- Από 12 χρόνων στη βιοπάλη, στο γιαπί, ταλαιπωρίες, φτώχεια, πείνα, κακουχίες, διώξεις, φυλακές. Η κύρια δουλειά μου είναι κτίστης, όπως και των αδελφών μου, από πάππου προς πάππον... Και ο κτίστης κτίζει, δεν κατεδαφίζει. Αυτό προσπάθησα να κάνω και στο κόμμα μου.
Το κόμμα σας υποστηρίζει ότι προσπαθήσατε να το κατεδαφίσετε...
Δεν το λέει το κόμμα αυτό, η ηγεσία του κόμματος το λέει. Αλλά ας φύγουμε λίγο απ' την οικοδομή κι ας πάμε στα πιο πεζά, στα της διαγραφής. Οι λόγοι της δεν είναι αυτοί που ανακοινώθηκαν, αυτά είναι παραμύθια.
Ξέρετε, ο πολύς κόσμος πιστεύει ότι σας «έφαγαν ο Ζουράρις και η Κανέλλη», αρχής γενομένης από τις τελευταίες εκλογές...
Ο βασικός λόγος που δεν κατέβηκα στις εκλογές ήταν ότι δεν ήθελα να είμαι βουλευτής και το 'χω πει καθαρά αυτό. Από κει και πέρα, είναι κακό ένα κόμμα να ταλαιπωρείται για δύο πρόσωπα, με τις ιδιαιτερότητές τους και με τα όσα λένε κάθε μέρα. Δεν διεφώνησα ποτέ με την πολιτική συνεργασιών του κόμματος. Με αυτό που διαφωνώ είναι ότι δεν μπορείς να συνεργαστείς με κάποιους που είναι οργανωμένοι στο Δίκτυο 21, με εθνικιστές και θρησκόληπτους.
Λοιπόν, γιατί διαγραφήκατε;
Διαγράφηκα για τις απόψεις μου. Πρώτον, διαφωνούσα με την αντιεπιστημονική θέση για «5 κόμματα και 2 πολιτικές». Το «τσουβάλιασμα» για ένα μαρξιστικό κόμμα είναι μεγάλο πολιτικό και τακτικό λάθος. Δεύτερον, υποστήριζα ότι πρέπει να ξαναδούμε τις θέσεις μας για αποδέσμευση από την Ε.Ε. Οταν το λέγαμε χθες, με Σοβιετική Ενωση κ.λπ., ήταν σωστό. Σήμερα, όχι. Είπα μάλιστα το '96 στο συνέδριο, καλύτερα να βάλουμε στόχο τη διάλυση της Ε.Ε. παρά την αποδέσμευση.
Δεν είναι τουλάχιστον... δονκιχωτικό αυτό;
Ας είναι. Αυτό πιστεύω, κι ας μη λένε ψέματα ορισμένοι ότι τάχα αποδεχόμαστε την Ε.Ε. Να πολεμήσουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, αυτό το μόρφωμα του κεφαλαίου, αλλά ταυτόχρονα να πολεμήσουμε και την ανοησία. Αυτά λέμε. Τρίτον, υποστήριξα την κλασική θέση του κόμματος για ενότητα δράσης σε κάθε πρόβλημα. Και, τέταρτον, ζήτησα να συζητήσουμε αν αυτό που υπήρχε στη Σοβιετική Ενωση ήταν εξουσία της εργατικής τάξης ή αυτό που είπε ο Μαρξ, «δικτατορία του προλεταριάτου».
Για σας, τι ήταν;
Εγώ επιμένω να λέω ότι δεν ήταν δικτατορία του προλεταριάτου. Απλώς, ο «βρώμικος αφρός» κυριάρχησε κάποια ιστορική στιγμή, γι' αυτό η εργατική τάξη δεν αντέδρασε καθόλου... Και μη μας λένε κάποιοι τάχα αριστεροί, ότι αρνούμαστε τη δικτατορία του προλεταριάτου. Τη δική τους δικτατορία αρνούμαστε... Εμένα, από το 15ο Συνέδριο, το 1996, μεθοδεύεται η σημερινή κατάληξη της διαγραφής μου.
Το ΚΚΕ αντιτείνει ότι στις αμέσως επόμενες εκλογές, του '96, σας ανέδειξε βουλευτή και αντιπρόεδρο της Βουλής...
Ημουν μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, δηλαδή στην ηγεσία του κόμματος. Ούτε βουλευτής ήθελα να είμαι, ούτε αντιπρόεδρος της Βουλής. Δεν μειώνω τη σημασία αυτών των αξιωμάτων, αλλά δεν παζαρεύω τις κομματικές ιδιότητες με κάποια δημόσια αξιώματα.
Λένε ότι θέλατε να είστε γραμματέας στη μετά Φλωράκη εποχή, κι αυτό κινεί την κλιμακούμενη διαφοροποίησή σας...
Ανοησίες. Εχω απαντήσει κατ' επανάληψιν στο ερώτημα αυτό. Ενας κομμουνιστής πρέπει να ξέρει τα όριά του. Δεν θα βοηθούσα το κόμμα απ' αυτή τη θέση.
- Γιατί, δεν έχετε τα προσόντα;
- Αυτό είναι υποκειμενικό. Το αντικειμενικό είναι ότι, για διάφορους λόγους, και εγώ και άλλοι σύντροφοι προκαλέσαμε εντάσεις στις γραμμές του κόμματος. Και επομένως, μοιραία, αυτές οι εντάσεις δημιουργούν και εχθρότητες. Γι' αυτό και δεν θα μπορούσα να βοηθήσω από μια τέτοια θέση.
- Λάθη έχετε κάνει;
- Ενας άνθρωπος που ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε και οι κότες. Βεβαίως κάναμε λάθη, βεβαίως έχουμε αδυναμίες, που προσπαθούμε να τις διορθώσουμε. Οταν δρούσα στο συνδικαλιστικό κίνημα π.χ., δεν ήμουν πάντα αλάθητος, ήμουν οξύς πολλές φορές. Τι άλλο να σας πω, η κριτική γίνεται εύκολα, η αυτοκριτική είναι δύσκολη, το ξέρετε.
- Ηθελα να μου πείτε για τις διαγραφές στο ΚΚΕ στις οποίες συναινέσατε ή δεν αντιταχθήκατε, όπως του Κώστα Κάππου, για παράδειγμα...
- Οταν καθαιρέθηκε από την Κεντρική Επιτροπή ο Κάππος, δεν ήταν παραμονή συνεδρίου όπως τώρα, που λογικά οι διαγραφές εξηγούνται σαν αποκεφαλισμοί απόψεων... Αλλά ήμουν και εγώ εκεί τότε και έχω ευθύνη, δεν το αρνούμαι. Δεν είμαι και εγώ ανεύθυνος για αρκετά πράγματα, σε ό,τι μου αναλογεί, έτσι; Το ότι έφυγε το μισό κόμμα το '91, είμαι αμέτοχος ευθυνών εγώ; Οχι βέβαια. Πρέπει, όμως, να δέχομαι εσαεί αυτή τη λογική; Να μη γυρίσουμε σελίδα δηλαδή;
- Είναι σαφές, ότι δεν δέχεστε πια αυτή τη λογική, διακηρύσσετε ότι κανείς δεν μπορεί να είναι στο απυρόβλητο, ότι η τυφλή εμπιστοσύνη είναι λάθος, ότι όλοι πρέπει να ελέγχονται, πρόσωπα και μηχανισμοί...
- Κοιτάξτε, ένας κομμουνιστής πρέπει να έχει βαθιά πίστη στην κοσμοθεωρία του κόμματος. Πρέπει όμως, ταυτόχρονα, να έχει κριτικό μυαλό, να μην υποκλίνεται. Αν υποκλιθεί, παύει να είναι κομμουνιστής. Μοιραία θα οδηγηθεί σε περιπέτειες. Οι ηγεσίες αλλάζουν, τα πρόσωπα αλλάζουν, το κόμμα πρέπει να στηρίξουμε.
- Εσείς δεν έχετε υποκλιθεί ποτέ, σε καμία ηγεσία;
- Εγώ, αυτή τη στιγμή, σας λέω ποιο είναι το σωστό.
- Αυτή τη στιγμή βάλλετε ευθέως κατά της κυρίας Παπαρήγα, ζητείτε την παραίτησή της. Τη βάζετε πάνω-πάνω στο «βρώμικο αφρό» της ηγεσίας του ΚΚΕ, σύμφωνα με δικό σας πρόσφατο αφορισμό;
- Το αρνούμαι κατηγορηματικά ότι το είπα αυτό, έτσι ερμήνευσε ο «Ριζοσπάστης» την αναφορά μου στην επισήμανση του Λένιν, ότι αν κάποια στιγμή κυριαρχήσει ο «βρώμικος αφρός» σε ένα κόμμα, το κόμμα αυτό κινδυνεύει. Εγώ υποστήριξα ότι πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μην κυριαρχήσει ο «βρώμικος αφρός».
- Γιατί θέλετε να παραιτηθεί η κυρία Παπαρήγα;
- Υπάρχουν άνθρωποι που είναι ικανοί για ορισμένες δουλειές, άμα τους βάλεις πολλά πράγματα μαζί δεν τα σηκώνουν, θα γονατίσουν. Η Παπαρήγα απέδειξε ότι δεν τα κατάφερε ως επικεφαλής του ΚΚΕ - δεν είναι θέμα συμπάθειας ή αντιπάθειας, είναι γεγονός αυτό. Γι' αυτό είπα να παραιτηθεί, για να βοηθήσει στην ομαλοποίηση της κατάστασης. Και είπα να παραιτηθεί αυτή και όχι όλο το Πολιτικό Γραφείο, όπως ανακριβώς έγραψε ο «Ριζοσπάστης»! Αν γράφει τέτοια πράγματα, τότε τίθεται ζήτημα και για άλλες παραιτήσεις. Ο «Ριζοσπάστης» δεν μπορεί να λέει ψέματα!
- Στη γραμματέα, τι καταλογίζετε συγκεκριμένα;
- Εχει μια ανασφάλεια. Αυτό είναι κακό για έναν ηγέτη. Γιατί μπορεί να τον οδηγήσει στον παραλογισμό να βλέπει στο πρόσωπο φίλων εχθρούς. Και το αντίθετο.
- Ζητήσατε και παρέμβαση «βετεράνων». Αυτήν πώς την εννοείτε;
- Να αναλάβει την ευθύνη για το συνέδριο Επιτροπή Βετεράνων. Να προετοιμάσουν την εισήγηση και να προτείνουν επανένταξη στο κόμμα όσων διαγράφηκαν ή διώχτηκαν για τις απόψεις τους. Αν δεν υπάρξουν τέτοιες κινήσεις ομαλοποίησης, τα αδιέξοδα θα μεγαλώσουν, με αποκλειστική ευθύνη της σημερινής ηγεσίας. Το κόμμα δεν μπορεί να λειτουργήσει με τη λογική «κράτα με να σε κρατώ».
- Ποιοι είναι, όμως, οι «βετεράνοι»;
- Δεν θα σας πω ονόματα, υπάρχουν πολλοί άξιοι άνθρωποι και γνωστοί στο χώρο του ΚΚΕ.
- Βάζετε και τον κύριο Φλωράκη ανάμεσά τους;
- Ναι, είναι και ο Χαρίλαος Φλωράκης ένας από τους βετεράνους μας. Και μη μου πούνε κάποιοι ότι αυτό δεν προβλέπεται από το καταστατικό του κόμματος ή ότι εγώ φαντάζομαι κρίση. Οταν μια ηγεσία φτάνει παραμονές συνεδρίου να διαγράφει, να διώχνει, να αποκλείει στελέχη για τις απόψεις τους, να συκοφαντεί δοκιμασμένους κουμμουνιστές, τι είναι; Αν ήταν μόνον ο Κωστόπουλος, ο Θεωνάς, ο Μαντζουράνης, ο Ντρέκος, εντάξει, να πούμε δεν χάλασε κι ο κόσμος!
- Είναι και άλλοι;
- Οσοι παροικούμε την Ιερουσαλήμ γνωρίζουμε ότι τα σκάγια παίρνουν πολλούς, παίρνουν εκατοντάδες μέλη και στελέχη, που βαφτίζονται «εχθροί» του κόμματος. Σε ένα κόμμα σαν το δικό μας δεν πρέπει να ισχύει η λαϊκή παροιμία ότι «όσο αριά είναι τα σκόρδα τόσο χοντραίνουν». Ασε που είναι κιόλας πολύ αριά. Κανένας κομμουνιστής δεν μας περισσεύει.
- Τι θα λέγατε για τον Χαρίλαο Φλωράκη;
- Ο σύντροφος Χαρίλαος Φλωράκης έχει βάλει τη βούλα του και στο κόμμα και στην πολιτική ζωή. Σημαντικά συλλογικά ντοκουμέντα του κόμματος, με διαχρονική αξία, φέρνουν την υπογραφή του. Μ' αυτά τα ντοκουμέντα και τους συντάκτες τους διαφωνεί η σημερινή ηγεσία του ΚΚΕ, προσπαθεί να τα ακυρώσει. Η τροχιοδεικτική βολή που βλέπουμε τελευταία ενάντια στο σύντροφο Χαρίλαο Φλωράκη, αυτό το στόχο υπηρετούν.
- Ποιες είναι οι τροχιοδεικτικές βολές;
- Η τακτική της επιλεκτικότητας για να βγάλουν σκάρτο έναν άνθρωπο, που είναι ανήθικη τακτική. Η φράση που γράφτηκε στο «Ριζοσπάστη» περί «παρέας» Θεωνά, δεν αφορά μόνο τον Θεωνά. Αφορά και τον Φλωράκη, τον Αμπατιέλο, τον Καλούδη, τον Τσαμπή, τον Μαραγκουδάκη, τον Επιτρόπου και άλλους. Ολους εκείνους δηλαδή που είχαν την ευθύνη για το συνδικαλιστικό κίνημα επί 20 χρόνια. Τα λέω αυτά, όχι τόσο για να υπερασπίσω τον Φλωράκη, αλλά γιατί δεν είναι καλά πράγματα και γιατί δεν πρέπει να ξεχνάνε μερικοί ότι το σκοινί έχει δυό άκρες...
- Το ΚΚΕ, πάντως, χαρακτηρίζει «δημαγωγικές και λαϊκίστικες» τις απόψεις σας για την ηγεσία, γιατί «αντιμετωπίζετε τους κομμουνιστές και τα μέλη σαν άβουλα άτομα»...
- Είναι βαρείς χαρακτηρισμοί. Τα μέλη του κόμματος έχουν κρίση. Αλλά θα πρέπει να έχουν και όλες τις πληροφορίες στα χέρια τους, ώστε αυτή η κρίση να είναι ολοκληρωμένη. Και η ηγεσία του κόμματος δεν τους δίνει όλες τις πληροφορίες. Δεν γνωρίζουν τα μέλη του κόμματος τα γράμματα που έχω στείλει εγώ και άλλοι σύντροφοι στην Κεντρική Επιτροπή.
- Ποια γράμματα;
- Δεν θα μιλήσω γι' αυτά σήμερα.
- Υποστηρίζει ακόμα το ΚΚΕ, ότι αυτές οι διαφορετικές απόψεις, οι δικές σας και των άλλων, προσφέρουν άλλοθι στην εξουσία και γίνονται όπλα στα χέρια της εναντίον του...
- Και γιατί κάναν τις διαγραφές; Δεν ήξεραν ότι έτσι θα έδιναν όπλα σε κάποιους για να ασκήσουν κριτική και πολεμική στο ΚΚΕ και μάλιστα παραμονές συνεδρίου; Γιατί να απολογηθώ εγώ και όχι η ηγεσία του κόμματος γι' αυτό;
- Αλλά εσείς -λέγεται συχνά μέσα από το «Ριζοσπάστη»- έχετε σχέσεις μαζί τους, πάτε με το Συνασπισμό, με το ΠΑΣΟΚ, μιλάτε σε συγκεντρώσεις όπου αυτά τα κόμματα σας στηρίζουν. Τι απαντάτε σ' αυτό;
- Αλλους στόχους υπηρετούν τέτοια δημοσιεύματα. Επιχειρούν να δημιουργήσουν εχθρότητα απέναντί μας... Η αλήθεια που δεν γράφουν γι' αυτές τις συγκεντρώσεις είναι ότι οργανώνονται από τον εκδοτικό οργανισμό «Προσκήνιο» για την παρουσίαση του βιβλίου μου «Μπορούμε»... Δεν λένε επίσης ότι μέλη και στελέχη του ΚΚΕ έρχονται στις εκδηλώσεις αυτές. Αλλά το ψέμα έχει κοντά ποδάρια...
- Και ο «βρώμικος αφρός» έχει -είπατε- «αποκαΐδια», που πάνω του θα κλαίτε, αν δεν ανησυχήσετε όλοι έγκαιρα... Νομίζετε ότι υπάρχει κίνδυνος να διαλυθεί το ΚΚΕ;
- Είναι μια προσδοκία ορισμένων αυτό, ο Ζουράρις π.χ. μίλησε σε συνέντευξή του για αυτοδιάλυση του ΚΚΕ... Εγώ δεν θέλω να συμβεί αυτό, να δικαιωθούν οι Κασσάνδρες. Και μία προϋπόθεση υπάρχει για να δικαιωθούν. Να γυρίσει την πλάτη το κόμμα στην πραγματικότητα. Αυτό προσπαθούμε, σε αντίθεση με την ηγεσία, να αποτρέψουμε εμείς.
- Με ποιον τρόπο;
- Η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη, σκληρή, έχει τη δικιά της λογική. Ο Μπρεχτ έλεγε, «για να αλλάξεις την πραγματικότητα χρειάζονται πολλά, κυρίως χρειάζεται να μάθεις την πραγματικότητα». Λοιπόν, χρειάζεται να βγάλουμε το κεφάλι μας απ' το καβούκι, όπως θα έκανε μια μυαλωμένη χελώνα! Να αναζητήσουμε δυνάμεις να συνεργαστούμε.
- Ποιες δυνάμεις;
- Αριστερές δυνάμεις, όχι της ενσωματωμένης στο σύστημα Aριστεράς, αλλά της ριζοσπαστικής Aριστεράς - και τέτοιες δυνάμεις υπάρχουν στον ΣΥΝ, το ΔΗΚΚΙ, το ΝΑΡ και άλλους φορείς, εντός και εκτός Βουλής - που μπορεί να μην έχει τις ίδιες απόψεις με το ΚΚΕ, αλλά θέλει να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα.
- Δεν βάζετε μέσα το ΠΑΣΟΚ...
- Οχι, διότι το ΠΑΣΟΚ δεν είναι αριστερό κόμμα και έπαψε να είναι και σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Εχει όμως έναν κόσμο με μια πολιτική παιδεία, εργάτες, αγρότες, βιοπαλαιστές, που εμένα μ' ενδιαφέρει ως κομμουνιστή να μιλήσω μαζί του, να τον κάνω μαχητή, να παλέψει για τα δικαιώματά του και ψηφοφόρο ακόμα.
- Με ποια μορφή θα βλέπατε αυτές τις συνεργασίες;
- Της κοινής δράσης των δυνάμεων αυτών, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, διατηρώντας η κάθε μια την ταυτότητά της - αυτό που πάθαμε στο Συνασπισμό π.χ., την πέτρα που κλοτσήσαμε να μην την ξανακλοτσήσουμε. Από κει και πέρα, αν προκύψει συνεργασία πιο στενή, εντάξει, αν προκύψει ενότητα στο μέτωπο, εντάξει. Μια κλιμάκωση βάζω στο λογαριασμό.
- Ποια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας θα μπορούσαν ν' αντιμετωπιστούν με μια τέτοια κοινή δράση;
- Εργασιακές σχέσεις, κοινωνική ασφάλιση, χρόνος εργασίας, υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας, υπεράσπιση της ειρήνης, ανάπτυξη της δημοκρατίας. Και βέβαια ο αγώνας για την προστασία του περιβάλλοντος, γιατί αν συνεχιστεί έτσι η κατάσταση, σε μερικές δεκαετίες θα σκάσουμε όλοι, κομμουνιστές και μη κομμουνιστές, σαν τα ποντίκια. Ασε που είναι και ιστορική ατιμία, να κλέβουμε το μέλλον των παιδιών μας.
- Σχολιάζοντας, πάντως, τις περί «κοινής δράσης» απόψεις σας, το ΚΚΕ υποστηρίζει ότι ποτέ δεν το αρνήθηκε αυτό. Επικαλούμενο τη δημιουργία του ΠΑΜΕ και «άλλων μετώπων πάλης», στα οποία όμως εσείς «ήσασταν αντίθετος»...
- Την πρόταση για το Μέτωπο δεν την ψήφισα απλώς, την πάλεψα κιόλας, να γίνει η γραμμή του κόμματος. Επομένως είναι αντιφατικό να λέγεται ότι εγώ είμαι αντίθετος. Εγώ υποστηρίζω ότι δεν υλοποιήθηκε η πρόταση από την ηγεσία. Για να κάνεις μέτωπο, πρώτα πρέπει να λες «καλημέρα». Αν δεν πεις «καλημέρα», τι μέτωπο θα κάνεις; Με την πλάτη θα είσαι μέτωπο;
- Αναρωτιούνται πολλοί, τι λόγο υπάρξης μπορεί πλέον να έχει, στην Ελλάδα και οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, ένα κομμουνιστικό κόμμα...
- Τι να κάνουμε, να τα σταυρώσουμε δηλαδή; Και γιατί είναι κακό να λέει κάποιο κόμμα «θέλω να υπάρχει μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο»;
- Υπήρξε τέτοια κοινωνία ώς τώρα;
- Εγινε απόπειρα με την Κομμούνα του Παρισιού και με την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είχε κάποια αποτελέσματα, αλλά σε κάποια ιστορική φάση μάς προέκυψε ο... «βρώμικος αφρός».
- Μήπως αυτό αποδεικνύει ότι όλο αυτό δεν είναι παρά μια ουτοπία;
- Οχι βέβαια. Αλλά γιατί δεν παίρνουμε το κουτάλι να πετάξουμε το «βρώμικο αφρό»;
- Ξέρετε, λένε ορισμένοι ότι όσοι διαγράφονται γίνονται «σταρ», κατά κάποιον τρόπο...
- Ε, δεν ήμασταν και άγνωστοι στην ελληνική κοινωνία, εδώ που τα λέμε. Μας ήξερε ο κόσμος και εμένα και τον Θεωνά. Τέτοια αστέρια να μη γίνονται οι άνθρωποι.
- Εσείς, άλλωστε, είστε ο Ρόμπερτ ντε Νίρο της πολιτικής...
- Λένε ότι μοιάζουμε. Και βασάνιζα τη συγχωρεμένη τη μητέρα μου, πώς έγινε αυτό... Μου ορκιζόταν ότι ποτέ δεν έχει πάει στην Αμερική, καλά καλά δεν ήξερε πού πέφτει!
- Ως Μήτσος Κωστόπουλος, τι θα κάνετε από δω και πέρα;
- Στο σπίτι μου δεν πρόκειται να πάω. Οσο περισσότεροι πάμε στα σπίτια μας τόσο οι λύκοι χαίρονται.