Η προδοσία της ελπίδας

του Αντώνη Μανιτάκη

Το κλίμα φόβου και ανασφάλειας, που τώρα και αρκετό καιρό άρχισε να επικρατεί και στην κοινωνία μας, βαίνει εντεινόμενο με ανησυχητικά συμπτώματα. Η πρωτοφανής, παγκόσμια οικονομική κρίση, συνδυαζόμενη με την πολύ σοβαρότερη οικολογική κρίση, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις συμπεριφορές ατόμων και ομάδων. Καταντήσαμε, ακόμη, να κοιτάμε ο ένας τον άλλο στον δρόμο και στη γειτονιά με καχυποψία, ως εν δυνάμει απειλή της σωματικής μας ακεραιότητας και της τσέπης μας.

Η προηγούμενη εικόνα είναι, πιστεύω, χαρακτηριστική μιας γενικότερης κατάστασης πάνδημης φοβίας και ανασφάλειας, που κάθε μέρα που περνά γίνεται ακόμη χειρότερη με τις ειδήσεις για απολύσεις, ακρίβεια, ανεργία και μέτρα λιτότητας, ληστείες και «βία συλλογική» που ενθαρρύνεται από πολιτικές παρατάξεις και ομάδες. Οι μονότονες και στερεότυπες καταγγελίες, τα πολιτικά αναθέματα και η απόδοση ευθυνών στους άλλους δίνουν και παίρνουν. Έχω σταματήσει τώρα και καιρό να κοιτώ τηλεόραση και οι τίτλοι των εφημερίδων μού φαίνονται τόσο απωθητικοί που αρνούμαι να τις διαβάσω. Σε πιάνει μελαγχολία.

Μελαγχολία όμως που αγγίζει τα όρια της κατάθλιψης σε πιάνει όταν ακούς ή διαβάζεις τους λόγους των πολιτικών και των πολιτευτών μας, μηδενός εξαιρουμένου. Λόγοι ψεύτικοι, φτιαχτοί, προσποιητοί, στερεότυποι, φτωχοί σε λέξεις και ιδέες, κακέκτυπες απομιμήσεις του παρελθόντος, εκτός τόπου και χρόνου, έρχονται από τα παλιά και δεν αγγίζουν καθόλου το αύριο. Ακόμη και οι υποσχέσεις τους είναι άψυχες, φαΐ ξαναζεσταμένο, μια από τα ίδια. Ζούμε όλοι μας μια σχιζοφρενική αντίφαση: από τη μία μεριά έχουμε ζαλιστεί από την κοσμογονία των αλλαγών που συντελούνται γύρω μας σε όλα τα επίπεδα, σε εθνικό και πλανητικό, σε επίπεδο τεχνολογίας και οικονομίας, στον τρόπο που προσλαμβάνουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας, και από την άλλη, σε πλήρη αναντιστοιχία με τις προηγούμενες εξελίξεις, βρίσκεται το πολιτικό επίπεδο, η πολιτική και κομματική εξουσία, ο πολιτικός λόγος.

Το ότι τα κόμματα διατηρούν ακόμη κάποια απήχηση και ασχολείται ακόμη κανείς μαζί τους, οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, σε ένα και μόνο γεγονός, στο ότι είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι και δεν έχουμε τίποτε άλλο καλύτερο να κάνουμε.

Η μεγαλύτερη όμως και μοιραία απογοήτευση προέρχεται από τις δυνάμεις και την ηγεσία της αυτοαποκαλούμενης ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς. Δημιούργησε με την εμπιστοσύνη που έδειξε σε ένα νέο και νεανικό πρόσωπο με φρέσκο λόγο και αέρα ανανέωσης τεράστιες προσδοκίες στην κοινή γνώμη και σε ευρέα κοινωνικά στρώματα, κυρίως της νεολαίας. Και όλα κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, λές και ήταν όλα ψεύτικα και φρούδες οι ελπίδες. Αδυναμία διατύπωσης ενός λόγου που θα προτείνει λύσεις εδώ και τώρα, ενταγμένες σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική ριζικής αλλαγής, που θα συσπειρώνει και δεν θα περιορίζεται σε δυσοίωνες διαπιστώσεις και αυτονόητες καταστροφικές περιγραφές, που θα ενώνει και δεν θα διχάζει, που δεν θα εντείνει τον φόβο και την πολιτική καχυποψία μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης φοβίας και ανασφάλειας. Ο καταγγελτικός λόγος είναι λόγος απαισιοδοξίας και ηττοπάθειας, που μόνο ψυχωτικοί και καταθλιπτικοί ελκύονται από αυτόν. Είναι όμως, πριν από όλα, λόγος πολιτικά φτωχός και στείρος.

Η ανάγκη για μια άλλη πορεία είναι μεγάλη. Η αριστερά, για να ανακάμψει, χρειαζόταν έναν λόγο οικουμενικό, που θα απευθύνεται στο σύνολο της κοινωνίας και κυρίως της νεολαίας, διότι αυτή δοκιμάζεται από την κρίση. Έναν λόγο που θα ενισχύει και θα αναδεικνύει την κοινωνική και οικολογική αλληλεγγύη και δεν θα δημιουργεί αποστροφές και αντιπαραθέσεις. Έναν λόγο που δεν θα απευθύνεται μόνο στους οπαδούς της ούτε στους εν δυνάμει ψηφοφόρους της, που δεν θα είναι κομματικά εγωκεντρικός και αυτάρεσκος, αλλά θα απευθύνεται σε όλους όσοι θέλουν και προσδοκούν έναν άλλο κόσμο, διαφορετικό από αυτόν που ζούμε.

Το χειρότερο που έχει να πάθει μια πολιτική παράταξη είναι να διαψεύσει τις προσδοκίες που δημιούργησε. Η προδοσία της ελπίδας όχι μόνον δεν συγχωρείται πολιτικά, αλλά δημιουργεί και αισθήματα πολιτικής αντιπάθειας.