Γράμμα από το Ληξούρι: Αναγνώστης Λασκαράτος
Kύριε Ροΐδη,
Επιτρέψτε μου να αναφερθώ στον μακαρίτη επίσκοπο Χίου Ιωακείμ, έναν προοδευτικό Δημοκράτη πατριώτη, με τις ανθρώπινες βεβαίως αδυναμίες και με τα λάθη του, που έπεσε άδικα θύμα του μετεμφυλιοπολεμικού κράτους της Δεξιάς και του Κέντρου και της πιο χυδαίας παλιανθρωπιάς των δεσποτάδων.
Ως πρωτοσύγκελος της Ρόδου καταδικάστηκε σε 6μηνη φυλάκιση από τις τουρκικές αρχές και ως επίσκοπος Αρδαμερίου σταλμένος εκεί στα πλαίσια της άδικης πολιτικής του πατριάρχη Ιωακείμ κατά των Βούλγαρων και Κουτσόβλαχων ορθόδοξων, καταδικάστηκε σε θάνατο. Τιμήθηκε με μετάλλια για τη συμμετοχή του στην περίοδο 1912-13. Ως δημοκρατικός πήρε μέρος στο κίνημα της Θεσσαλονίκης πράγμα που τον ανάγκασε να καταφύγει στην Πόλη πλάϊ στον βενιζελικό πατριάρχη Μελέτιο. Προήχθη σε μητροπολίτη Κορυτσάς αλλά δεν έγινε δεκτός από τους Αλβανούς ορθοδόξους που εύλογα ήθελαν δική τους Εκκλησία. Ως Μέγας πρωτοσύγκελος υπερασπίστηκε τα πατριαρχικά κτίρια από την έφοδο του πατριάρχη Ευθύμιου Ι, (παπα Ευτύμ) επικεφαλής του κεμαλικού τουρκικού ορθόδοξου πατριαρχείου. Με τη βοήθεια του Βενιζέλου καταλήγει μητροπολίτης Βολισσού και μετά Χίου, όπου τον βρίσκει η Κατοχή. Το πλούσιο βιογραφικό του αποκαλύπτει μια κλασσική περίπτωση πατριώτη Ιεράρχη της εποχής του, που με την Παιδεία και την ανατροφή που είχε πάρει ήταν και η μόνη αναμενόμενη.
Οι δεσποτάδες της γενιάς του που αναδείχθηκαν από τον πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄, είχαν σαν πρώτο στόχο τη συνέχεια της διαχρονικής γραμμής της υπεράσπισης των συμφερόντων του πατριαρχείου της Νέας Ρώμης από τις διαδοχικές μέχρι σήμερα αποσχιστικές τάσεις, λόγω των εθνικών αφυπνίσεων, των Σέρβων, Μαυροβούνιων, Ελλήνων, Βούλγαρων, Ρουμάνων, Αράβων, Αλβανών, Τούρκων και Σλαβομακεδόνων ορθοδόξων. Λόγω της διαμορφωμένης μέσα στους αιώνες ιμπεριαλιστικής εξουσιαστικής παράδοσης αυτού που τόσο υπερφίαλα και ανιστόρητα ονομάστηκε «Οικουμενικό» πατριαρχείο, ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί επίσκοπος που θα σεβόταν το αυτονόητο δικαίωμα της αυτοδιοίκησης των ορθόδοξων λαών, ακόμη και του ελληνικού, που ούτε αυτός δεν ανέχτηκε την πνευματική εποπτεία του τοποτηρητή του Σουλτάνου του Οθωμανού πατριάρχη. Τα λέω αυτά για να δικαιολογήσω τον μακαρίτη που υπήρξε μεν όργανο του πατριαρχείου, αλλά δεν καταγγέλθηκε ποτέ για αγριότητες όπως άλλοι Μακεδονομάχοι μητροπολίτες σαν το φοβερό Καραβαγγέλη στη Μακεδονία και αργότερα στον Πόντο. Ήταν σαφώς ένα καλής πάστας επαρχιωτόπουλο, ένας άνθρωπος με συγκεκριμένου προσανατολισμού παιδεία, όχι σπουδασμένος στη Δύση, που βέβαια δεν είχε το ανάστημα να ξεφύγει από τα εξουσιαστικά στερεότυπα του πατριαρχικού κλίματος. Τέτοιες άλλωστε καλοπροαίρετες αγκυλώσεις βρίσκουμε και στους άλλους ΕΑΜίτες μητροπολίτες. Σημασία έχει πως ο Ιωακείμ ωρίμασε σταδιακά ξεπερνώντας τις ρίζες του και παίρνοντας λόγω της αγαθής του φύσης σταδιακά δημοκρατικές και κοινωνικά αριστερές θέσεις.
Ο αφιλοχρήματος Ιωακείμ πέθανε πάμπτωχος φιλοξενούμενος από συγγενείς του. Η σύγκριση με τον θρασύτατο επικριτή του τον συλλέκτη χρυσών μανικετόκουμπων και ακριβών αυτοκινήτων Χριστόδουλο που άφησε στην χορταριασμένη με τα Άνθη του Κακού βίλα του Π.Ψυχικού κληρονομιά στην αμφιλεγόμενη αυλή του τις συλλογές απαγορευμένων «θησαυρών επί της γης» μάρτυρες αδιάψευστους του υλιστικού του φρονήματος, είναι συντριπτική. Τον πραγματικό του χαρακτήρα ως ανθρώπου που πονούσε το λαό και ως πατριώτη αλλά και θρησκευτικού πατέρα τον έδειξε ο Ιωακείμ ως επίσκοπος Χίου με την κοινωνική και την πατριωτική του δράση αποκορύφωμα τη οποίας ήταν η προσχώρηση του στο ΕΑΜ. Aλλά και πριν την Κατοχή είχε δώσει δείγματα γραφής αποκαλύπτοντας έναν κληρικό που πονάει τον λαό και δρα για το κοινό όφελος, όταν έσπασε ένα ταμπού και εκποίησε αφιερώματα και σκεύη των ναών χάριν των σχολείων της Χίου, όταν έδωσε συντονισμένη μάχη για την καταπολέμηση των ενδημικών τραχωμάτων, όταν εργάστηκε για δημιουργία Νοσοκομείου, όταν έχτιζε υδραγωγείο, όταν έκανε αποστραγγιστικό έργο, όταν έφτιαχνε σχολεία κι όταν υποστήριζε εργαζόμενους μέσα στη μεταξική δικτατορία. Οι ριζοσπαστικές θέσεις του για την κατάργηση της αγαμίας των Αρχιερέων, για τη σύμπτηξη των πολυάριθμων μητροπόλεων, για την αναβάθμιση του επισκόπου που δεν θα περιοδεύει «με Άγια Λείψανα» και «χρυσά και κροτούντα άμφια», για την εκποίηση της περιουσίας των Μονών και την μετατροπή τους σε άσυλα αναξιοπαθούντων, για την υποχρεωτική μόρφωση των ιερέων, για την έκδοση προγαμιαίου πιστοποιητικού υγείας των μελλόνυμφων, αναδεικνύουν ένα πρωτοπόρο κοινωνικό αγωνιστή. Η Ιερά Σύνοδος των δωσιλόγων, των εκμεταλλευτών του λαού, των πιο διεφθαρμένων Αρχιερέων, που τον έβλεπε σαν «κάρφος οφθαλμών» τον εκδικήθηκε για την προσφορά του καταδικάζοντάς τον με συνοπτικές διαδικασίες ερήμην αρχικά σε καθαίρεση και ύστερα από ανακοπή σε εκθρόνιση εκβιάζοντάς τον να παραιτηθεί του δικαιώματος έφεσης για να μην αποσχηματιστεί, όπως είχε συμβεί με άλλους δυο ΕΑΜίτες τους Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο (φωτ.) που έχασαν την αρχιερωσύνη τους προσωρινά για να τους επιστραφεί αργότερα και για να αποκατασταθούν στους τίτλους τους μετά θάνατον.
Η «Εθνική Οργάνωσις Χίου», (τι αντιλαϊκό και προδοτικό σήμα αυτό το επίθετο!), έχοντας ως σκοπό της να «στιγματεύσει ενώπιον όλου του πεπολιτισμένου κόσμου τον επαχθή κομμουνισμόν και τους ανόσιους οπαδούς του» αποτελούμενη από τον εσμό των τοπικών Εθνικοφρόνων ήταν ο μοχλός της εναντίον του δίωξης. Ευήκοος δέκτης των μηχανορραφιών της υπήρξε ο ακροδεξιός μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων, μετέπειτα αρχιεπίσκοπος και μάρτυρας υπεράσπισης του Τσολάκογλου στη δίκη των δωσίλογων, κατηγορούμενος και ο ίδιος αρχικά και απαλλαγμένος μετά με βούλευμα. Ο συμπολεμιστής του Άρη Βελουχιώτη ηγούμενος Γερμανός Δημάκος («Ανυπόμονος») καταγράφει στα απομνημονεύματά του δήλωση που έκανε ο Σπυρίδων για τους απόφοιτους του Ιεροδιδασκαλείου Βελλάς που όλοι τους πήραν μέρος στην Εθνική Αντίσταση: «Δεν έκανα καλύτερα χοιροτροφείον…να προμηθεύω τους χωρικούς γουρουνάκια; Παρά πήγα κι έφτιαξα σχολείο…». Ο γραμματέας του μητροπολίτη Κονίτσης είπε στον Γερμανό: «Εδώ…μια φορά κυβερνούσε ο Αλή Πασάς….τον διαδέχθηκε ο Δεσπότης Ιωαννίνων….απλώς αφεντικό αλλάξαμε! Για να ζήσεις στην Ήπειρο έπρεπε να φιλήσεις την παντόφλα του Σπυρίδωνος…». Η «Λαϊκή Φωνή» Θεσσαλονίκης, όργανο του ΚΚΕ, είχε καταγγείλει τον Σπυρίδωνα ως «δοσίλογο και προδότη », παραπέμποντας στο σκεπτικό της απόφασης του Δικαστηρίου Δοσιλόγων Αθήνας και προσθέτοντας «Μπάκος, Τσολάκογλου και Μητροπολίτης….υπέγραψαν την προδοτική ανακωχή με τον Γερμανό στρατηγό Γιοντλ….που άνοιξε τις πόρτες της Ελλάδας στα νώτα του στρατού μας που πολέμησε στην Αλβανία». (Καραγιάννη Γιώργου “Εκκλησία και Κράτος. 1833-1977. Ιστορική επισκόπηση των σχέσεων τους. Εκδόσεις “το Ποντίκι”, 1997). Αλλά και ο Κων.Τσάτσος στη «Λογοδοσία» του περιγράφει κυνικά την εκλογή του Σπυρίδωνα ως αρχιεπισκόπου με διαδικασία στημένη στο παρασκήνιο. Γιατί η Εκκλησία των δωσίλογων, των ιερόσυλων, των παιδεραστών δεν καθαίρεσε ποτέ κανέναν δεσπότη της όσο αισχρός κι αν ήταν εκτός από τρεις ΕΑΜίτες επισκόπους (προσωρινά) και τον Αττικής Παντελεήμονα (βάζω στοίχημα, προσωρινά) κατά διαταγή του Αρείου Πάγου. Τον Αττικής Παντελεήμονα που ήταν πνευματικό τέκνο του διαδόχου του Ιωακείμ Χίου, χάριν του οποίου ο Ιωακείμ διώχθηκε κακήν κακώς με παρωδία δίκης.
Ο αποκρυφιστής δεσπότης Χίου Παντελεήμων Φωστίνης, (συγγραφέας του πονήματος «Ο Αντίχριστος ελλοχεύει»-φωτ.) στις αρχές του εμφυλίου συμμετέχει στις συγκεντρώσεις της Δεξιάς κραυγάζοντας: “Οργανωθείτε!”. Παρουσιάζεται ως αντιστασιακός σε «εθνικά πλαίσια» πάντοτε, αφού φυγάδευε από την Εύβοια όπου έδρευε, Άγγλους στρατιωτικούς στη Μέση Ανατολή. Κατέφυγε επί Κατοχής στην Αίγυπτο όπου συγκρούστηκε με δεσποτάδες του πατριαρχείου Αλεξανδρείας για γυναικουλίστικα ζητήματα (που τα περιγράφει ο ίδιος) όπως το δικαίωμά του να φέρει εγκόλπιο ενώπιον του πατριάρχη. Ήταν ένας από τους αισχρότερους μητροπολίτες, ιδρυτής του κακόφημου ομώνυμου Τάγματος το οποίο ανέδειξε τέκνα του σκανδαλοποιούς δεσποτάδες, κατά κανόνα Παντελεήμονες κι αυτούς. Πέρα από τον Αττικής, εξέθρεψε τον ομώνυμο Κορινθίας με τη διάσημη οικονόμο του κα Λούλα (1 χρόνος πρωτόδικη φυλάκιση για οικονομικές ατασθαλίες), τον ομώνυμο Λήμνου (έφυγε «νύχτα» από την έδρα του κυνηγημένος από το λαό μαζί με τον προστατευόμενό του Γιοσάκη), τον Δράμας Φίλιππο (εκθρονίστηκε γιατί πάντρεψε την ερωμένη του με παπά), τον Αθηνών Ιάκωβο (έναν καλλιεργημένο άνθρωπο που όμως αναγκάστηκε σε παραίτηση κατηγορούμενος ως ομοφυλόφιλος), τον Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Α΄, (δημοκρατικός που διώχτηκε από τη Χούντα ως ομοφυλόφιλος) και τον αρχιμανδρίτη Βενέδικτο Καρίβαλη που καθαιρέθηκε γιατί συνελήφθη από την Αστυνομία να ψαρεύει νεαρούς. Το Τάγμα του Φωστίνη σύμφωνα με τον επίσης εθνικόφρονα Αυγούστίνο της Φλώρινας ήταν «εστία μολύνσεως» της οποίας τα έργα «απειλούν να προκαλέσουν ναυτίαν και εις αυτούς τους βουβάλους του βορβορώδους Αλιάκμονος» (περιοδικό «Σπίθα»-Γ.Δ.Καρανικόλα «Ανορθόδοξοι Έρωτες Ορθοδόξων Αρχιερέων»). Ο Φωστίνης «βρέθηκε και στο επίκεντρο καταγγελιών (κυρίως για ηθικής φύσεως σκάνδαλα) για το μοναχικό ‘Τάγμα….’ που είχε ιδρύσει» και το οποίο «φιλοξενούσε νεαρά άτομα που προορίζονταν για κληρικοί» («Ποντίκι», 4.8.’05). «…Το συγκεκριμένο τάγμα θεωρήθηκε άντρο ακολασίας» («Έθνος», 28.1.’06). Ο αντικομμουνιστής και αρχιεθνικόφρων Παντελεήμων συγγραφέας του γελοίου «Ο κομμουνισμός. Ούτος εστίν ο πλάνος και ο αντίχριστος»- Απ. Διακονία, Αθ. 1950) εποφθαλμιούσε την έδρα της Χίου ενώ ήταν ήδη δεσπότης Καρυστίας και η Σύνοδος τον μετέθεσε αντικανονικά αμέσως μετά την έκπτωση του Ιωακείμ χωρίς να τηρήσει έστω κάποια χρονικά προσχήματα. Ένα ακόμη στοιχείο για την παλιανθρωπιά του Φωστίνη είναι η σύγκρουσή του με τον κεντρώο βουλευτή Εύβοιας Στρ.Θ. Παπαστρατή όταν κατέθεσε νομοσχέδια, για την κατάργηση του φόρου της Δεκάτης στο λάδι και την απαλλοτρίωση των Μοναστηριακών κτημάτων.Ο Φωστίνης ήταν Ομολογητής της Ορθοδοξίας τιμώμενος μέχρι σήμερα για τα αίσχη του:
« ο Μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων,πήγε κάποτε να λειτουργήσει στο φθισιατρείο της “Σωτηρίας”.Εκεί του έφεραν οι νοσοκόμοι μια μεγάλη πιατέλα με πολλά κουταλάκια.
….Δεν χρειάζονται αυτά,απάντησε με πίστη. ΄Εχω την Αγία Λαβίδα.
… κοινώνησε κανονικά τους ασθενείς και ύστερα πλησίασε την Ωρ.Πύλη για να καταλύσει. Το έκανε αυτό για να τον βλέπουν όλοι, και να μάθουν οι γιατροί ότι η Θεία Κοινωνία είναι φωτιά που καίει τα πάντα».
Το κλίμα των διώξεων κατά του Ιωακείμ συμπαρέσυρε και τον αριστερό ιερέα παπά Νικόλα Ξενάκη που αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση μετανοίας. Πατέρας πέντε παιδιών, ανθυπολοχαγός στην Μ.Ανατολή και δάσκαλος, διωγμένος από τον Φωστίνη εκτελέστηκε για “συμμοριτισμό” στις 6 Σεπτεμβρίου του 1948 στο Γουδί. Είχε προηγηθεί η καθαίρεσή του από το Συνοδικό Δικαστήριο και η βίαιη κακοποίηση του βαριά τραυματισμένου παπά από τους δεσμοφύλακες που εφαρμόζοντας την συνοδική απόφαση, όρμησαν πάνω του με βρισιές και ξυρίζοντάς τον “του κόβουν και σάρκες μαζί” (“Ποντίκι”, 11-2-’99).
Η συμμετοχή του Ιωακείμ σε συγκέντρωση της ΕΠΟΝ τον Γενάρη του ’46 και η χοροστασία του στην πάνδημη κηδεία δυο αγωνιστών που δολοφονήθηκαν από την Αστυνομία, δείχνει πως ο γενναίος Ιεράρχης δεν πτοήθηκε από την προετοιμασία της συνωμοσίας στο Πραιτώριο. Για την καταδίκη του Ιωακείμ επιστρατεύτηκε όλος ο δεξιός υπόκοσμος της Χίου, μεταξύ τους και διεφθαρμένοι κληρικοί όπως ο κάποτε κόλακας του επισκόπου αρχιμανδρίτης Ιωακείμ Ισιδωρίδης-υπόδικος για καθαίρεση- και ο ηγούμενος Γαβριήλ Τσαμπαρλής, καταδικασμένος στο Εφετείο για οικονομικές καταχρήσεις.. Ανακριτής ήταν ο Θηβών Πολύκαρπος αφού 3 άλλοι επίσκοποι αρνήθηκαν να αναλάβουν τη βρωμοδουλειά. Ο Ιεροεξεταστής παραπλανούσε τους μάρτυρες υπεράσπισης συστηματικά, ιδιαίτερα τους συγγενείς των εκτελεσμένων από τους Ναζίδες, διώχνοντάς τους με την διαβεβαίωση πως είχε σιγουρευτεί πια για την αθωότητα του Ιωακείμ. Πρόεδρος του δικαστηρίου που συγκροτήθηκε από δωσίλογους στην πλειοψηφία τους δεσποτάδες ήταν δεσπότης Ύδρας που έπρεπε να είχε εξαιρεθεί αφού ο Ιωακείμ είχε διεξάγει ανακρίσεις εναντίον του για το Ανάθεμα του Βενιζέλου. Η ολιγοήμερη αναβολή που ζήτησε ο Ιωακείμ προσκομίζοντας ένορκες ιατρικές βεβαιώσεις απορρίφθηκε. Ο Φωστίνης βιαζόταν να καταλάβει το θρόνο του. Ο εκ των δικαστών μητροπολίτης Σισανίου δεν συμμετείχε στη διαδικασία και υπέγραψε ψευδώς πως παρέστη. Προσχηματικά ο Ιωακείμ καταδικάστηκε με αναπόδεικτες και αόριστες κατηγορίες για ηθικά σκάνδαλα και για χαρτοπαιξία. Ο ίδιος απάντησε εμπεριστατωμένα εγγράφως σε όλες τις κατηγορίες και αποκάλυψε τις βαθιές διαστροφές αυτών που τον κατηγόρησαν ως ανήθικο. O βιογράφος του Α.Φ.Μιχαηλίδης, παραδέχεται εντίμως πως «τα ανθρώπινα πάθη του» ήταν «υπαρκτά σε ένα βαθμό» και επιστρατεύτηκαν για να δώσουν και «ηθικά χαρακτηρηστικά» στη δίωξή του. Ο ίδιος ο δεσπότης στην απολογία του αναφέρεται σε «πτωχήν και έντιμον και σώφρονα κόρην», που υπηρέτησε 9 χρόνια στην Μητρόπολη και μετά καλοπαντρεύτηκε, την οποία οι κατήγοροί του δυσφήμησαν. Προσωπικά υποθέτω πως η κόρη αυτή η οποία κατά παράβασιν των Ι.Κανόνων ήταν στην υπηρεσία του δεσπότη, θα τροφοδότησε εύλογα κουτσομπολιά και όλοι μας αντιλαμβανόμαστε τα αυτονόητα. Αλλά ο Ιωακείμ είχε αντρίκια και ανοιχτά ταχθεί κατά της αγαμίας του κλήρου και κανείς δεν θα μπορούσε να τον πει υποκριτή όπως το σύνολο σχεδόν των συναδέλφων του. Τίποτα το μεμπτό δεν θα υπήρχε σε αυτή τη σχέση πλην ίσως από το ότι η γυναίκα αυτή εκτέθηκε στα ανθρωποφαγικά σχολια της κοινωνίας αφού ο επίσκοπος δεν είχε το ομολογουμένως τεράστιο θάρρος που χρειάζεται για να τα βροντήξει και να ζήσει με την καλή του, που βέβαια δεν ξέρουμε αν την αγαπούσε και πόσο και πως θα μπορούσαν να ζήσουν αφού ο αρχιερέας δεν είχε φροντίσει να φτιάξει γερό κομπόδεμα. Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω. Όσο για την χαρτοπαιξία του Ιωακείμ, αυτή ήταν ένα απλό ανθρώπινο ανώδυνο χόμπυ, με συμπαίχτες τοπικούς επιστήμονες και σε καμία περίπτωση δεν έγινε δημόσια σε λέσχες ή με κάποιο χρηματικό τίμημα (Βλ. Δρ.Α.Φ.Μιχαηλίδης «Ο μητροπολίτης Χίου Ι.Στρουμπής»-Χίος 2009). Το άχυρο στο μάτι του Ιωακείμ, ενόχλησε τον Χριστόδουλο που κατά την ευαγγελική ρήση είχε ολόκληρα δοκάρια καρφωμένα στα μάτια του. Οι Χριστόδουλος και Ιερώνυμος που δεν καθαίρεσαν τον καταδικασμένο για παιδεραστία σε 20 χρόνια φυλακή πρωτοπρεσβύτερο Π.Παπουτσάκη, αρνούνται την αποκτάσταση του Ιωακείμ! Η αποθέωση της υποκρισίας. Ο Χριστόδουλος το 2001 σε μια θεατρινίστικη κίνηση αποκατάστησε τη μνήμη των ΕΑΜιτών επισκόπων Ηλείας και Κοζάνης αλλά όχι και τον Χίου, προφασιζόμενος τη χαρτοπαιξία του. Ο δεσπότης του Βώλου, το πνευματικό τέκνο του Καλλίνικου, ο πνευματικός πατέρας των κ.κ. Κουλουσούσα, Θεοκλήτου Βρεσθένης, Βαβύλη, Επιφανείου, ο προστάτης των Αττικής Παντελεήμονα και Γιοσάκη, ο τρόφιμος της παρακρατικής «Χρυσοπηγής» κλπ κλπ κλπ τόλμησε να επικρίνει τον Ιωακείμ της Χίου. Με απίστευτη ιταμότητα ο ψευταράκος που δήλωνε πως διάβαζε και δεν ήξερε τίποτα για χουντικά βασανιστήρια, ο συνεργάτης της προδοτικής Δικτατορίας φέρθηκε σαν να έκανε χάρη στους δυο τιμημένους ΕΑΜίτες Αρχιερείς: «”Τώρα καλούμαστε να συγχωρήσουμε. Δεν θα λησμονήσουμε...” (Θ.Τσ. “Ελευθεροτυπία”, 7-11-2000).
Ποια ήταν η αιτία αυτής της αδικίας σε βάρος ενός συμμαθητή του πατριάρχη Αθηναγόρα; Η φωνή του Ιωακείμ από τον τάφο του, ένα κείμενο καταπέλτης κατά των διεφθαρμένων δεσποτάδων στο οποίο κάποιοι αρχιεπίσκοποι θα αναγνώρισαν τον εαυτό τους: “...αυλοκόλακες και ερπετά προ …των εκμεταλευτών του λαού, έμποροι……χρησιμοποιούντες την αγίαν…θρησκείαν ως μέσον……ναρκώσεως των λαϊκών μαζών…ασεβείς και άθεοι, μη πιστεύοντες εις ουδέν ανώτερον αλλά μόνον εις το χρήμα και εις την σάρκαν……υποκριταί και θεομπαίχται……δοσίλογοι και εκμεταλλευταί……με παθολογικάς ανηθίκους παρεκτροπάς…αδίστακτοι Φαρισαίοι δια να κρατούν τον λαό μέσα εις το σκότος της θρησκοληψίας και άσπονδοι εχθροί κάθε κοινωνικής προόδου και εξελίξεως“.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου